زوال عقل در سالمندان و عوامل مرتبط با آن در میان سالمندان

مجموعه: دوران سالمندی

 

نشانه ها، علائم و راه های پیشگیری از زوال عقل در سالمندان چیست؟

زوال عقل در سالمندان در مواردی که به دلیل عوارض بیماری های مختلف یا داروها ایجاد شده باشد قابل درمان است ولی زمانی که سالمندی مبتلا به زوال عقل پیش رونده شود هیچ راهی برای درمان وجود نداردو صرفا میتوان با تمهیداتی سرعت پیشرفت بیماری را کاهش داد. 

زوال عقل در سالمندان یا دمانس بیماری است که حافظه ، تفکر و توانمندیهای اجتماعی فرد را مختل میکند. زوال عقل یک بیماری مشخص نیست بلکه مجموعه ای از بیماریهای مختلف است. بیماری آلزایمر ، مهم ترین علت زوال عقل پیشرنده در سالمندن است ولی دلایل  دیگری هم برای ابتلا به زوال عقل وجود دارد.

 

رایج ترین علامت زوال عقل از دست دادن حافظه است ولی از دست دادن حافظه میتواند دلایل مختلفی داشه باشند و به تنهایی معنای ابتلا به زوال عقل را نمی دهد. 

برخی از علایم زوال عقل برگشت پذیر و برخی دیگر برگشت ناپذیر هستند.

 

علایم زوال عقل در سالمندان

علایم زوال عقل در سالمندان بسته به علت آن میتواند متفاوت باشد و معمولا به دو دسته تغییرات شناختی و روانشناختی تقسیم می شود که رایج ترین آن ها عبارتند از : 

– تغییرات شناختی زوال عقل در سالمندان

– از دست دادن حافظه که معمولا نزدیکان متوجه آن می شوند.

– مشکل در یافتن واژه های مناسب هنگام حرف زدن و برقراری ارتباط 

– کاهش توانایی های بصری و فضایی مثل گم کردن مسیر منزل

– کاهش قدرت استدلال و حل مسئله

– کاهش توانایی در انجام کارهای پیچیده

– کاهش توان برنامه ریزی و سازماندهی

– کاهش عملکردهای حرکتی و تعدلی

– عدم تمرکز و گیجی

– تغییرات روان شناختی زوال عقل در سالمندان

– تغییرات شخصیت

– افسردگی

– رفتار نامناسب

– اضطراب

– بدگمانی و پارانوسا

– تشویش و آشفتگی

– توهم

 

علت زوال عقل در سالمندان

علت بیماری زوال عقل میتواند بسیار متفاوت باشد و برخی از این بیماریها قابل درمان است و در صورت رسیدگی پزشکی امکان بهبوود علایم وجود دارد بنابراین شناخت علت بیماری زوال عقل اهمیت بسیار زیادی در روند درمان ایفا خواهد کرد. 

 

علت زوال عقل از بین رفتن سلول های عصبی و مسیر ارتباطی آن ها در مغز است. زوال عقل ممکن است در قسمت های مختلف مغز بروز کند به همین دلیل علایم متفاوتی در افراد ایجاد میکند.

انواع زوال عقل بر اساس پروتئین های رسوب کرده در بخش خاصی از مغز طبقه بندی می شوند. 

 

برخی از بیماری های علایمی مشابه زوال عقل دارند از جمله بیماریهایی که به دلیل حساسیت به داروها یا کمبود ویتامین ها بوجود می آیند که در اغلب موارد با تشخیص و درمان درست بهبود پیدا میکنند.

 

 

زوال عقل پیش رونده

زوال عقل پیش رونده بیماری است که با گذشت زمان بدتر میشود و قابل بهبود نیست و تنها کاری که میتواند برای درمان آن انجام داد این که سرعت روند بیماری را کاهش داد . انواع زوال عقل پیش رونده عبارتند از : 

 

بیماری آلزایمر

بیماری آلزایمر رایج ترین نوع زوال عقل در سالمندان است. 

چندین ژن مختلف در بیماری آلزایمر نقش دارنده که به عقیده کارشناسان درصد کمی از ازن ژن ها در ارتباط با جهش در سه ژل ارثی است که میتواند از والد به فرزند برسد. 

یکی از مهم ترین ژن هایی که خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش میدهید آپولیپوپروتئین E4 APOE است. 

 

بیماری آلزایمر باعث می شودکه پلاک های پروتئینی به نام بتا آمیلوئید و گره های فیبروزی  از پروتئین تائو در مغز بیمار ایجاد شود که به نورون های سالم و فیبر آن ها آسیب میرسانند.

سایر فاکتورهای ژنتیکی که احتمال بروز آلزایمر در فرد را افزایش میدهد عبارتند از :

 

زوال عقل یا دمانس عروقی 

دومین علت رایج زوال عقل  که باعث بروز آسیب به عروق خونی مغز می شود. این مشکل میتواند باعث سکته مغزی یا آسیب به فیبرهای ماده سفید مغز شود. علایم این مشکل نسبت به از دست دادن حافظه پررنگ تر هستند. مهم ترین علایم زوال عقل عروقی عبارتند از : 

کاهش توانایی حل مسئله

کندی تفکر

کاهش توان تمرکز و سازماندهی 

 

زوال عقل با اجسام لوبی

در این بیماری توده هایی بادکنک شکل از پروتئین در مغز افراد مبتلا به زوال عقل یا آلزایمر یا پارکینسون دیده می شود. رایج ترین علایم این بیماری عبارتند از :

 

حرکت کردن در خواب

توهم بصری

مشکل در تمرکز و توجه

کند شدن و عدم هماهنگی حرکات

سفتی و لرزش عضلات یا پارکینسونیسم

 

زوال عقل پیشانی گیجگاهی

تخریب سلول های عصبی و مسیرهای ارتباطی در لوب پیشانی و گیجگاهی که بخش تعیین کنده شخصیت و رفتار و زبان فرد هستند. رایج ترین علایم این بیماری عبارتند از :

تغییر رفتار ، شخصیت ، تفکر ، قضاوت ، حرف زدن و حرکت فرد. 

 

زوال عقل مخلوط

بر اساس مطالعه ای که روی کالبدشکافی افراد بالای 80 سال انجام شده ، میتوان گفت که اغلب چندین علت برای بیماری زوال عقل داشته اند از جمله آلزایمر ، زوال عقل عروقی و اجسام لوبی. 

 

بیماری های مرتبط با زوال عقل

بیماری هانتینگتون : این بیماری که به دلیل جهش ژنتیکی ایجاد شده باعث از بین رفتن سلولهای عصبی در مغز و نخاع می شود و در حدود 30 – 40 سالگی فرد با افت شدید در مهارت های شناختی و تفکر روبرو می شود. 

 

آسیب تروماتیک مغز : افرادی که در معرض ضربات مکرر مغز قرار میگیرند از جمله بوکسورها ، فوتبالیست ها ، سرباز ها ، رزمی کارها و غیره  که با علایمی از جمله افسردگی ، تحریک پذیری ، از دست دادن حافظه و اختلال در صحبت کردن همراه است.

 

بیماری کروتزفلد جاکو : اختلال نادر مغزی که به دلیل رسوب پروتئین های عفونی یا پریون ها ایجد می شود. علایم این بیماری کشنده است و معمولا بعد از 60 سالگی دیده می شود. 

بیماری پارکینسون : اغلب افراد مبتلا به پارکینسون بعد از مدتی دچار زوال عقل ناشی از پارکینسون می شوند. 

 

 

بیماریهای شبه زوال عقل که قابل درمان هستند

برخی از بیماری ها علایم شبه زوال عقل نشان می دهند که این علایم با تشخیص و درمان درست قابل بازگشت هستند :

 

اختلالات ایمنی و عفونت ها : برخی از این بیماریها علایمی شبیه زوال عقل نشان میدهند که ناشی از تب یا سایر عوارض جانبی مقابله بدن با عوامل بیماری زا است. مولتیپل اسکلروزیس و سایر بیماری های ایجاد شده در اثر حمله سیستم ایمین به سلولهای عصلی باعث بروز علایم زوال عقل می شود. 

 

اختلال متابولیک و ناهنجاری اندوکرین : مشکلات تیروئید ف قند خون کم ، بالا یا پایین بودن بیش از حد سدیم یا کلسیم ، مشکل جذب ویتامین ب 12 میتواند باعث بروز تغییرت شخصیتی و علایم شبیه زوال عقل شود.

 

سوء تغذیه و کم آبی بدن : نرسیدن آب کافی به بدن ، کمبود ویتامین ب 1 یا تیامین که در الکلی ها زایج است ، کمبود ویتامین ب 6 و ویتامین ب 12 ، کمبود مس ، کمبود ویتامین ای می تواند باعث بروز علایمی شبیه زوال عقل شود.

 

عوارض جانبی داروها : واکنش آلرژیک بدن به یک دارو یا تداخلات دارویی .

 

هماتوم یا خون مردگی در مغز : خونریزی و خونمردگی در لایه بین مغز و پوشش اطراف آن .

مسمومیت : مسمومیت با فلزهایسنگین از جمله سر و سموم آفت کش ها ، مواد مخدر یا مصرف زیاد الکل .

 

تومور مغزی : در موارد نادر اسیب تومور مغزی میتواند باعث بروز علایم آلزایمر شود.

 

کمبود اکسیژن : کمبود اکسیژن به دلیل وقفه تنفسی شدید ، آسم ، حمله قلبی ، مسمومیت با مونوکسید کربن.

 

هیدروسفالی : بزرگ شدن دهلیزهای مغز که باعث مشکل در راه رفتن ، دفع ادرار و از دست دادن حافظه می شود. 

 

عوامل خطر ابتلا به زوال عقل در سالمندان

سن : زوال عقل معمولا در سنین بالای 65 سال بروز میکند.

 

سابقه خانوادگی : احتمال بروز زوال عقل در افرادی که سابقه خانوادگی دارند بیشتر می شود.

 

سندرم داون : اغلب افراد مبتلا به سندرم داوم در میانسالی دچار آلزایمر میشوند.

 

ورزش : بر اساس تحقیقات انجام شده ، کم تحرکی و عدم ورزش منظم روزانه ریسک ابتلا به زوال عقل را افزایش میدهید. 

 

رژیم غذایی : بر اساس مطالعات انجام شده افرادی که رژیم غذایی سالم سرشار از تره بار ، غلات کامل ، مغزها و دانه ها دارند کمتر به زوال عقل مبتلا می شوند. 

 

مصرف الکل : نوشیدن زیاد الکل ریسک ابتلا به زوال عقل را افزایش میدهد.

 

مشکلات قلبی عروقی : فشار خون بالا ، کلسترول بالا ، رسوب چربی در دیواره سرخرگ ها و چاقی خطر زوال عقل را افزایش میدهد. 

 

افسردگی : افسردگی در دوران سالمندی میتواند باعث افزایش احتمال زوال عقل شود .

 

دیابت : دیابت کنترل نشده خطر زوال عقل و بیماری های قلبی عروقی را افزایش میدهد.

 

وقفه تنفسی در خواب : افرادی که به طور متناوب دچار وقفه تنفسی در خواب می شوند  ممکن است حافظه خود را از دست بدهند که البته با درمان برگشت پذیر است. 

 

کمبود ویتامین : کمبود ویتامین دی ، ویتامین ب 6 ، ویتامین ب 12 و فولات ریسک زوال عقل را افزایش می دهد. 

 

 

عوارض زوال عقل در سالمندان 

زوال عقل می تواند تمام سیستم های بدن و قابلیت عملکرد فردی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار بدهد و کیفیت زندگی را کاهش دهد از جمله شایع ترین عوارض زوال عقل عبارتند از : 

 

سوء تغذیه : افراد مبتلا به زوال عقل گاهی غذاخوردن را فراموش می کنند و کاهش تغذیه سالم در این افراد در نهایت باعث کاهش دریافت مواد مغذی و در موارد شدیدتر کاهش توانایی جویدن و بلع می شود. 

 

پنومونی : کاهش توانایی بلعیدن احتمال پریدن غذا در گلو یا رسیدن غذا به درون ریه ها را افزایش میدهد که میتواند منجر به انسداد تنفسی و پنومونی شود. 

 

ناتوانی در انجام کارهای روزمره : پیشرفت زوال عقل کم کم باعث می شود فرد توانایی رانندگی کردن ، آشپزی کردن ، پیاده روی حمام رفتن ، لباس پوشیدن ، شانه کردن موها ، مسواک زدن ، توالت رفتن ، مصرف داروها و غیره را از دست بدهد. 

 

مرگ : پیشرفت زوال عقل در نهایت منجر به مرگ در اثر عفونت ، حادثه و کما می شود. 

 

روش های پیشگیری از زوال عقل در سالمندان

با این که علت بروز طوال عقل به درستی شناخته شده نیست ولی بر اساس مطالعات انجام شده یکسری عادت های رفتاری و غذایی سالم باعث پیشگیری از بروز زوال عقل می شود.  اگر میخواهید احتمال بروز زوال عقل را در خودتان کاهش دهید باید از میان سالی سبک زندگی سالم را در پیش بگیرید. 

 

فعال نگه داشتن مغز : فعالیت های مغزی از جمله مطالعه ، حل معما ، بازی های مرتبط با واژگان ، پرورش حافظه ، یادگیری مهارت های جدید و غیره میتواند از بروز زوال عقل پیشگیری کرده و عوارض آن را کاهش دهید. 

 

فعالیت فیزیکی و اجتماعی : بالا نگه داشتن سطح فعالیتهای فیزیکی و تعاملات اجتماعی ، تحرک بیشتر روزانه و حداقل 150 دقیقه ورزش در هفته . 

 

کنترل وزن سالم : کنترل وزن سالم از ابتلا به بیماری های قلبی ، مغزی و زوال عقل پیشگیری میکند.

 

ترک سیگار : سیگار کشیدن در میانسالی ریسک خطر بیمار های قلبی عروقی و زوال عقل را افزایش میدهد. 

 

تغذیه سالم : انتخاب سبک تغذیه سالم سرشار از مواد غذایی تازه و کامل که میزان ویتامین دی ، ویتامین ب کمپلکس و ویتامین ث بدن را تامین کند میتواند به کاهش خطر زوال عقل کمک کند. رژیم غذایی شما باید شامل میوه ها ، سبزیجات ، غلات کامل ، مغزها به خصوص گردو و بادام ، اسیدهای چرب مگا 3 ، حبوبات و پروتئین باشد. 

 

گردآوری : بخش زناشویی بیتوته